Zwammerdam Schepen informatie

Omdat er veel in de winter werd gegraven, was er vaak sprake van natte en koude dagen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat er teruggekeken werd op verschillende glibberpartijen, lichamelijk zwaar werk, lol in de werkkeet, bezoek van kleine jochies die kwamen ‘bedelen’ om een souvenir, de verrassing bij het vinden van wéér een boot, de open dagen en veel meer. En oh ja, tussen alle bij vondsten zat ook een schedeltje, maar dat was op een gegeven moment verdwenen!

Uit de diverse verhalen worden dit jaar clips gemaakt die getoond zullen worden via het YouTube kanaal van Hazenberg. [Klik hier] voor de eerste clip met het verhaal van de vondst van de Zwammerdam2,

Het is de bedoeling om de herrezen schepen neer te zetten als icoon van de Nederlands-Duitse Rijndelta. Zo wordt cultureel erfgoed tastbaar, herkenbaar voor het publiek, en blijft het behouden. 

Het onderzoek naar de schepen past bovendien prachtig in een grotere onderneming waarbij de universiteit ook betrokken is: het nomineren van de Nedergermaanse Limes, de noordgrens van het Romeinse Rijk in Nederland en Duitsland, als UNESCO Werelderfgoed wat in 2021 erkend is geworden. Hazenberg: ‘Niet alleen wil de universiteit een bijdrage leveren aan het behoud van de oude Romeinse grens; op deze manier wordt ook ervaring opgedaan met het behoud van cultureel erfgoed in het algemeen. Dit is iets waarvoor de universiteit zich op allerlei plekken ter wereld inzet

Het publiek zal de komende jaren ook op praktische manier veel van het project gaan merken. Ten eerste door allerlei soorten stages die we bij de reconstructie van de schepen willen aanbieden. Bijvoorbeeld voor studenten, leerlingen van het ROC of mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. Een ander heel zichtbaar gevolg is de oprichting van het Nationaal Romeinse Scheepvaartmuseum in Archeon, dat onderdak gaat bieden aan de gerestaureerde schepen

‘Operatie Zwammerdamschepen’ heeft in 2021 haar eerste complete schip opgeleverd: de Zwammerdam2 staat te pronken in Museumpark Archeon. Een geweldig archeologisch succes. De restauratie en reconstructie is gebaseerd op de gedetailleerde opgravingstekeningen van Maarten de Weerd, de opgraving in het begin van de jaren ’70, de reconstructietekeningen van scheeps- archeoloog Jaap Morel en het vakmanschap van archeoloog Yardeni Vorst en Team Restauratie.

Het was destijds een toeval vondst. Na uitgebreide opgravingen van het Romeinse castellum Nigrum Pullum op het terrein van de Hooge Burgh in Zwammerdam waren de bouwers in december 1971 begonnen aan de aanleg van een ondergronds transportsysteem,toen er oud hout werd aangetroffen. Dat bleek een boomstamkano uit de Romeinse tijd te zijn. Maar als snel bleek dat maar het begin, kort na elkaar werden vijf andere Romeinse rivierschepen aangetroffen. Twee daarvan, de Zwammerdam 3 en 5, waren net als de eerste boomstamkano’s.

Groot is echt wel het goede woord. ‘We hebben hier de meest omvangrijke voorraad Romeins hout in Europa’, verzekert Tom Hazenberg, betrokken bij het restauratieproject dat momenteel plaats vindt bij Museumpark Archeon. ‘Het gaat letterlijk om tonnen oud hout.’ Inmiddels is de eigenlijke opgraving al meer dan 45 jaar geleden. Wat is er in de tussentijd met het materiaal gebeurd? ‘Het hout was door de natte grond goed bewaard gebleven’, legt Hazenberg uit. ‘Maar na de opgraving moest daar natuurlijk zorgvuldig mee omgegaan worden. Zodra er lucht bij komt rot het weg.’ Daarom is het hout eerst nat opgeslagen, eerst bij het Museum voor Scheepsarcheologie in Ketelhaven en later in Lelystad. Hierdoor werd het water in het hout geleidelijk vervangen voor schoon water. Ondertussen werd er naarstig gezocht naar manieren om het materiaal definitief te conserveren. Uiteindelijk duurde het vijf jaar voor er een oplossing werd gevonden: een speciale stof: Polyethyleenglycol, kortweg PEG. Het hout werd in warm water opgeslagen, waar steeds een hogere concentratie aan PEG werd toegevoegd, totdat het hout er helemaal mee doortrokken was. ‘Het proces van conserveren heeft echt decennialang geduurd’, aldus Hazenberg. ‘Zelfs nu gaat dat nog door.’ (tekst: Rob van der Linden).